Herbronnen
Columns schrijven is niets iets wat je zomaar even uit je mouw schudt. Ik heb bewondering voor de columnisten die dat wel wekelijks of dagelijks kunnen. Bij mij is het meestal een kwestie van voortdurend opnemen en dan getriggerd worden. De trigger is deze keer de landelijke aandacht voor de nieuwe partijleider van de SP, Jimmy Dijk, die het landelijke partijcongres in Bussum zaterdag 2 maart voor het eerst toesprak. Onder zijn leiding gaat de SP zich weer volop richten op de klassenstrijd. De werkende klasse is slachtoffer van het neoliberale beleid sinds de jaren negentig en dat beleid is ook de voedingsbodem voor de laatste verkiezingsuitslag. En dat voorspelt sociaal weinig goeds volgens Jimmy Dijk als hij kijkt naar PVV, BBB of NSC. Opvallend genoeg noemt hij de VVD hier niet. En Europa is een ondemocratische superstaat. Straatvechter Jimmy Dijk kiest voor een andere aanvallendere koers dan Marijnissen. Een kwestie van “herbronnen” dus.
Hoe zit het dan met GroenLinks-PvdA? Het is sinds de verkiezingen in november opvallend – eerlijk gezegd – soms irritant stil rondom GroenLinks-PvdA. Totdat ik door de Banningprijs, die onze jonge wethouder Casper Gelderblom onlangs kreeg, automatisch de Banninglezing van Frans Timmermans onder ogen kreeg. Immers, de prijs wordt altijd uitgereikt bij gelegenheid van de jaarlijkse Banninglezing. Dit jaar uitgesproken door Frans Timmermans. En ook die maakt van de gelegenheid gebruik om te “herbronnen”. Hoe moeten we het verkiezingsresultaat duiden, hoe moeten we de situatie in Europa duiden, welke lessen trekken we uit heden en verleden, welke koers moet de groen-rode sociaaldemocratie dan varen? Dan wordt meteen duidelijk dat de staatsman Frans Timmermans goed in zijn vel zit. Een negen pagina’s lange waarschuwing en duiding van de huidige situatie en de gevaren die in Nederland en Europa op de loer liggen. De VVD van Yesilgöz heeft het kabinet laten vallen op een niet bestaand probleem rondom nareis bij migratie – het ging om tientallen i.p.v. duizenden – en heeft daarmee het pad geëffend voor de PVV. Voor radicaal rechts opent zich daarmee de poort om de rechtsstaat van binnenuit te ondermijnen en uit te hollen. Zoals in Hongarije, Polen en Italië. Daarbij vooral geholpen door Poetin, “wegbereider, voorbeeld en held voor alle radicaal-rechtse bewegingen in Europa”, maar ook voor iemand als Trump. Aldus Frans Timmermans.
En dat moet koste wat kost voorkomen worden. Hoe? Door “Een nieuw gevoel van gemeenschap – of zo u wilt: nieuwe zingeving (…) opgebouwd in het volle besef van onze onderlinge afhankelijkheid over grenzen heen, zowel landsgrenzen als etnische, culturele, sociale en maatschappelijke. Wat nu te veel als bron van verzwakking en zelfs bedreiging wordt gezien, moet als bron van kracht worden ervaren. In deze beweging zijn brede maatschappelijke organisaties belangrijk, maar is de overheid essentieel. Een overheid die na twintig jaar schuifelend terugtreden, weer zekerheid kan garanderen en de belofte van vooruitgang kan herstellen”. Waar vroeger de discussie in economisch onzekere tijden altijd ging over investeren door de overheid (Keynes) of bezuinigen, pleit Timmermans in dit tijdsgewricht te investeren in gemeenschap. In bestaanszekerheid, in werk, in volkshuisvesting, goede publieke voorzieningen als zorg, onderwijs, kinderopvang en openbaar vervoer, in een veel eerlijker fiscaal systeem dat de extreme scheefgroei tussen arbeid en kapitaal corrigeert. Door meer kwaliteit en een pro-actieve overheid i.p.v. “massa is kassa” en een terugtredende overheid.
En dat kan alleen via eerlijke herverdeling i.p.v. miljarden bezuinigen, wat nu op de formatietafel klaarligt. “Harde bezuinigingspolitiek zal de verdeeldheid in de samenleving vergroten en het wantrouwen verder voeden. En in die voedingsbodem kan haat blijven voortwoekeren. Het zal de cynische uitkomst zijn van een rechts verbond van verdeeldheid. Want ondanks hun meningsverschillen delen conservatieven (ook als ze zich ‘liberalen’ noemen) en ultranationalisten de wens om de sterkste schouders uit de wind te houden. Daarom kiezen NSC en VVD voor miljardenbezuinigingen in plaats van eerlijke herverdeling door onder meer een grondige belastingherziening. Daarom doen PVV en BBB valse beloften en onhaalbare voorstellen, die slechts fungeren als politiek lokaas. Ter illustratie: om het eigen risico naar nul te brengen, zal je de NPO zes keer moeten afschaffen. Willen wij de boel weer bij elkaar brengen, dan zullen we bezuinigingen moeten voorkomen en investeringen mogelijk moeten maken – zeker nu die investeringen nodig zijn om bestaanszekerheid in de toekomst te kunnen blijven garanderen”.
Dit “herbronnen” van Frans Timmermans komt als geroepen. Superjammer dat de landelijke pers er weinig aandacht aan besteedde. En relatief veel aandacht geeft aan het “herbronnen” van de vijf zetels van Jimmy Dijk. Maar soi. Timmermans komt langzaam in de positie dat hij gevraagd zal worden hoe hij denkt dat het in Nederland verder moet als blijkt dat een minderheidskabinet er niet komt omdat de VVD dat niet aandurft en een extraparlementair kabinet niet blijkt te bezetten met gekwalificeerde en “goedverzekerde” bewindslieden. Dan mag GroenLinks-PvdA het proberen of er komen nieuwe verkiezingen. Verwacht ik. Als er dan toch een rechts kabinet komt, is het debacle voorgeprogrammeerd.
Het brengt mij bij het punt wat dit lokaal voor ons in Heerlen en Landgraaf betekent. Ook wij moeten “herbronnen”. Nu ook wij als lokale PvdA en GroenLinks verkennen of en hoe ze samen een lijst kunnen leveren bij de verkiezingen in 2026, ontkom je er niet aan stil te staan hoe op beide partijen de laatste drie verkiezingen in 2023 (TK en PS) en 2022 (GR) gestemd is en wat we daaruit kunnen aflezen. Maar vooral ook in welk stembureau hoe gestemd is. En hoe het landelijke “herbronnen” van Frans Timmermans vertaald kan worden naar “herbronnen” in de wijk. Casper Gelderblom heeft voor de Banningprijs in zijn winnende essay over klimaatrechtvaardigheid met voorbeelden laten zien hoe hij die slag in de wijk al aan het maken is. Maar de grootste puzzel is hoe het vertrouwen van de inwoner te krijgen die het ’t moeilijkst heeft. Daarvoor is de PvdA ooit opgericht. Maar het traditionele, politieke spel is sinds Fortuyn in 2003 compleet verandert. Het neoliberalisme en markt-fetisjisme van rechts en de opkomst van het populisme heeft de kloof tussen arm en rijk in Nederland enorm vergroot en de samenleving gepolariseerd. Het grote zwevende kiezersblok is als een zwerm spreeuwen die van links naar rechts en van boven naar beneden zwiert. Nog maar een kleine drie procent van de Nederlanders is lid van een politieke partij. Nog nooit stemden zoveel mensen in Heerlen en Landgraaf op de PVV. Terwijl aarts-provocateur Wilders een reële en geen denkbeeldige bedreiging voor democratie, rechtstaat en grondwet is en geen enkele oplossing voor welk probleem dan ook heeft. Maar de mensen die op zo een partij stemmen doen dat niet voor niets. Er zit deze mensen iets dwars. “Das Volk versteht das meiste falsch, aber es fühlt das meiste richtig” zei Kurt Tucholsky ooit. Het is onze taak ook om de burgers die niet op ons stemmen te vragen wat er in hen omgaat en wat ze nodig denken te hebben. En dat om te zetten in daden en acties. Ook dat is herbronnen. Dan komen de stemmen vanzelf.
Tekst Banninglezing Frans Timmermans: https://www.banningvereniging.nl/wp-content/uploads/2024/02/Banning-Lezing-door-Frans-Timmermans.pdf
Tekst Banningprijs Casper Gelderblom: https://www.banningvereniging.nl/wp-content/uploads/2024/02/Casper-Gelderblom-met-Richting-klimaatrechtvaardigheid-met-rood-groene-verenpracht.pdf
