Afgelopen zaterdag was er in de Heerlense Schouwburg een nieuwe lezing in de reeks “Dansen op de Mijnen”. Dit keer met Sandra Phlippen (1978), geboren en getogen in Terwinselen. Sinds eind 2019 is ze hoofdeconoom bij ABN-Amro en sinds 2018 ook universitair docent toegepaste economie aan de Erasmus Universiteit. Ook was ze dit jaar te zien in de juli-aflevering van het TV-programma Zomergasten. Leidraad in “haar ideale televisieavond” was een nieuw perspectief op welvaart, waarin klimaat en welzijn centraal staan. Phlippen wilde de kijker behoeden voor fatalisme en de kansen laten zien die hopelijk tot activisme en ondernemerschap aansporen.
Ook in haar lezing in Heerlen. Kern van haar boodschap was dat we in de huidige noodzakelijke energietransitie kunnen leren van de sluiting van de mijnen in onze regio. Wat er goed ging en wat er misging. De lef van Den Uyl en het visionaire van Frans Dohmen, voorzitter van de Katholieke Mijnwerkersbond, die beiden kozen voor een radicale aanpak i.p.v. oeverloos pamperen met subsidies: sluiting van de mijnindustrie en omscholing naar andere sectoren. Dat eerste gebeurde, het tweede werd een complete mismatch. Met alle gevolgen van dien, zelfs nog tot in toekomstige generaties voelbaar. Kijk naar de 40.000 mensen die rond de armoedegrens leven in de regio. Generatie op generatie. De moed en vooral het tempo, daar moeten we naar kijken volgens Phlippen. Gestaafd door grafieken en tabellen liet zij in enkele sheets zien welke kant het met het klimaat opgaat en wat de gevolgen voor ons in de regio (hitte, droogte, heftige regens) en economie in het algemeen zijn (afname van het BBP met een factor 20 in 2100). Het roer moet radicaal en vooral snel om. Vervolgens liet zij aan de hand van cijfers zien waar kansen in de regio liggen. De mismatch van werkgelegenheid in de conversie van de mijnindustrie mag niet meer gebeuren en zij ziet in de microdata dat er in de regio duidelijke verschillen zijn tussen werkzoekenden en werkgelegenheid. Met name in de sectoren nodig voor de energietransitie. Heerlen heeft meer vraag dan aanbod en Landgraaf heeft meer aanbod dan vraag. Boodschap van Phlippen: ga met elkaar in gesprek. En versnel, want er is géén tijd meer. Plaatsing van zonnepanelen bij grootverbruikers blijft in de regio bijvoorbeeld duidelijk achter.
En toen begon het te schuren bij mij. Je kunt dat wel in de microdata zien, maar ingewijden weten toch dat er netcongestie dreigt en transportschaarste is. Het energienetwerk is door de toename van duurzame elektriciteit en de hoge vraag voor afname toe aan uitbreiding. Die volgens Enexis tien jaar in beslag zal nemen. Wat Phlippen niet zei, maar wel zo is, is dat het met de energietransitie in de regio en heel Zuid-Limburg niet opschiet. Overheden, bestuurders en ambtenaren zitten elkaar (niet gehinderd door kennis) in de weg. Oorzaak: de urgentie van het veranderende klimaat en desastreuze gevolgen wordt wel gezien, maar niet gevoeld. In het Duitse Ahrtal verdronken meer dan 160 mensen na de heftige regens vorig jaar. Dat is 125 km hier vandaan. Daar ziet men al de economische gevolgen en het begin van migratie van minder en meer bedeelden. Rijk trekt weg en arm denkt een koopje te krijgen in een risicogebied. In het Arhrtal heeft men het bestuurlijk ook al door. In Heerlen, tijdens dezelfde heftige regens, stond het water 1 meter hoog aan de Welterlaan. Een malloot vond het toen grappig met zijn jetski rondjes te trekken. En wethouder Martin de Beer reageerde vanuit de zaal op Sandra Phlippen dat hij haar als wethouder Economie & Arbeidsmarkt en Duurzaamheid kon geruststellen dat er wel degelijk met elkaar wordt gepraat en er gezocht wordt naar matches op de arbeidsmarkt tussen gemeenten onderling. Ergo: er is niets aan de hand, beste Sandra. Die houding, een zaal waarin een enkele bestuurder of ambtenaar zat, er dus geen echte gevoelde urgentie is, die verklaart mede waarom Zuid-Limburg in de energietransitie achterloopt in Nederland.
De lezing en stelling van Sandra Phlippen was, op de zevenmijlslaarzen na, goed en deskundig. Met visie, kijkend naar oplossingen. Het ging helemaal mis bij de paneldiscussie. Er zaten geen regionale deskundigen maar slechts qualitate qua-personen: Roel Wever, Ron Meyer en Theo Bastiaans. De laatste rector magnificus van de Open Universiteit. Er ontspon zich een discussie die overal en nergens over ging waarbij Bastiaans de kroon spande met een waaier van onzin. Als liberaal geloofde hij niet in de maakbaarheid van de samenleving en de klimaatverandering lossen we op d.m.v. de technologie. Kreten van verbijstering uit het publiek. Met zulke mensen aan het roer heb je de OU wellicht liever niet in de binnenstad denk je onwillekeurig. Ron Meyer trok de discussie vervolgens weer helemaal naar de microschaal van Heerlen-Noord en feitelijk weer naar hem als kopstuk. Wat is Ron Meyer zonder schijnwerper? Alleen leidde het de discussie af van de dreigende klimaatrampen die iedereen gaan treffen. Af van de centrale vraag wat nu de diepere oorzaak is van de aanstaande rampen. Dat beantwoordde ook Sandra Phlippen niet. Namelijk het niet te beteugelen aandeelhouders-kapitalisme. Gefaciliteerd door neoliberale staten in Europa en door de VS. Kapitalisme is als een virus en leeft van groei om zichzelf eeuwigdurend te voeden. Niemand weet waarom economieën persé moeten groeien (tuurlijk: aandeelhouders), maar toch streeft men altijd naar 3% groei van het BBP. Dat betekent dat als we zo doorgaan de wereldeconomie in 2100 23 keer in omvang zal toenemen. Mede dankzij de nieuwe technologieën van Theo Bastiaans. Welk gevaar is nu groter: 20 keer krimp van de economie of 23 keer groei, in 2100, als we naar het klimaat kijken?
Sandra Phlippen werkt bij ABN-AMRO en doet onderzoek naar de economische effecten om te bezien hoe de bank moet anticiperen of veranderingen. Wat de bank als risico moet loslaten en als kans moet aangrijpen. Daarbij gaf zij kritiek op het Nederlandse polderen in de energietransitie, waarbij de oude fossiel-georiënteerde bedrijven mee aan tafel schuiven om te bepalen hoe e.e.a. aan te pakken. Dat moet je durven loslaten vond zij. Dus geen Shell aan tafel. Terecht. Maar zijn onze huidige banken, diep verankerd in en deel van het ongebreidelde kapitalisme, niet ook oude industrie die je moet loslaten? Desondanks had Phlippen mijn sympathie. Zij was er voor de inhoud, voor de oplossingen.
