Een monsterzege van de BBB, alle gevestigde partijen hebben verloren, behalve de linkerzijde die stabiel is gebleken. Bij de Provinciale Statenverkiezingen vond een historische aardverschuiving plaats die pas twee keer eerder is voorgekomen (LPF bij de Tweede Kamerverkiezingen 2002 en Forum voor Democratie bij de Provinciale Statenverkiezingen in 2019). De BBB is in één klap de grootste partij in alle 12 provincies en daarmee de grootste in de Eerste Kamer. Dat is knap gedaan en daar horen hartelijke felicitaties bij. Blijkbaar spreekt Caroline van der Plas een taal die overal in Nederland aanslaat. Daarbij is het de vraag welke snaar zij toch raakte. Voor de verkiezingen ging het eigenlijk vooral over polarisatie. Er is een tweedeling in Nederland van arm en rijk. Rutte gooide het op de aloude verdeling tussen rechts en de Linkse Wolk in de hoop de discussie van sociale problematiek naar economische politiek te duwen (het aloude “Sinterklaas bestaat. Hij zit dáár” van Hans Wiegel). Het ging over de tweedeling tussen stad en platteland. Over Randstad en Randland. Over natuur versus stikstof. Klimaat versus economische groei. Maar er is na veertig jaar grenzeloos vertrouwen in de vrije markt en de voor het eerst hard gevoelde effecten van grenzen aan de groei (grondstoffen, natuur en klimaat), de geopolitieke afhankelijkheid en de oplopende energieprijzen (Oekraïne), de ongelooflijke arrogantie van Het Systeem (de toeslagenaffaire, de uitblijvende compensatie voor de aardgaswinning in Groningen) een gemene deler ontstaan die het succes van de Boeren Burger Beweging verklaart: een brééd gedragen gevoel van onvrede, machteloosheid en ongenoegen. Overal. In de stad, op het platteland, in de wijken en de buurten. Er is een deel van de stemmers die vinden dat het best goed gaat met de welvaart in Nederland, dat Rutte zijn best doet, dat de stikstofaanpak noodzakelijk is, dat de energietransitie moet. Maar blijkbaar is er een nóg groter deel dat zich niet gehoord, veronachtzaamd en in de steek gelaten voelt. Dat Den Haag er niet voor hen is. En die willen niets, maar dan ook niets inleveren en hebben hun hoop geprojecteerd op de BBB. En eigenlijk speelt hier hetzelfde fenomeen als bij Pim Fortuin, Geert Wilders en Thierry Baudet. Waar de onvrede de hoop vindt, zit de verkiezingsoverwinning te wachten. Een magnetische wet sinds de Franse Revolutie. En de BBB was deze keer de magneet omdat hoop op de toekomst tegenwoordig gepaard gaat met angst voor verlies en risico. Maar het laat vooral zien dat er bij de oude machtsverhoudingen tussen links (PvdA, GroenLinks) en centrum-rechts (VVD, CDA) er nu na de laatste 20 jaar een nieuw vast blok bij is gekomen: populistisch rechts. PVV, FvD, JA21 en ja, ook de BBB, met dank aan de Farmers Defence Force. Maar met dit verschil dat nu niemand om deze “new kid on the block” heen kan. Gewoon omdat de BBB de grootste is. Met name CDA en VVD zullen dan in de provincies bij de onderhandelingen gaan schuiven m.b.t. stikstof, spreiding van asielzoekers en klimaat richting de wensen van de BBB. En dat gaat hoe dan ook botsen met de politiek van Rutte IV omdat de provincies dit normaliter moeten uitvoeren. Die strijd gaat in de Eerste Kamer uitgevochten worden, zien we ook in de laatste 20 jaar. Parlementaire toetsing van wetten is daar rechtstreekse politiek geworden. Rutte heeft na de oorwassing andere partijen nodig om zijn wetten door de Eerste Kamer te krijgen. Dat kan nu met een nipte meerderheid met de BBB en nét niet met PvdA-GroenLinks. Over rechts zal het beleid van Rutte IV behoorlijk worden afgezwakt, over links zullen PvdA-GroenLinks de zwarte piet krijgen voor hulp aan impopulaire maatregelen. So what’s it gonna be? Alleen: als het kabinet nu niet doorpakt, zeker m.b.t. stikstof, is het probleem bij de Tweede Kamerverkiezingen in 2025 nog groter. Daar zullen allerlei partijen van profiteren, maar niet de VVD, D66, CDA en de ChristenUnie. Maar populistisch rechts. En dat wil Rutte ook weer niet. Dus zoals Rutte nu eenmaal is zal hij het per onderwerp linksom of rechtsom gaan doen. De BBB handelt daarbij ook vanuit welgemeend sectoraal eigenbelang en uit angst voor de verandering van de niet zo rooskleurige toekomst. Een toekomst die ooit ongenadig hard zal toeslaan. Ook de BBB wil dat moment zo lang mogelijk voor zich uit schuiven. De kiezers die op de BBB stemden, deden dit in de hoop op een messiaanse oplossing. Wie gelooft wordt zalig. Maar we moeten de BBB ook nageven dat de toon anders is dan partijen als LPF, PVV en FvD. De LPF implodeerde door hoogmoed en interne ruzies. De eenmanspartij PVV blijft maar hangen in vreemdelingenhaat en boosheid en de FvD is gewoon van de (slangen)melk af met een voorman die baadt in eigen voortreffelijkheid. Bij de BBB zie ik tot nog toe redelijkheid in de volle breedte (behoudens de dreigende tractoren van de extreme vleugel). Laten we hopen dat ze in elk geval die toon blijven volhouden.
