MARJOLEIN MOORMAN EN FRANS TIMMERMANS
Alleen als je weet waar je vandaan komt, kun je goed uitstippelen waar je naartoe wilt. Al 150 jaar geven sociaal-democraten inhoud aan hun idealen van vrijheid, gelijkheid en solidariteit. Er is in die tijd veel bereikt. Het is een erfenis om te koesteren, die houvast biedt in deze verwarrende tijd. Net als onze erflaters toen hebben wij vandaag de plicht nieuwe uitdagingen van nieuwe antwoorden te voorzien, met het verleden als steun in de rug, de blik gekeerd naar de toekomst. Het doel verandert niet, de middelen wel. Immers, idealen zijn als lantaarnpalen: zij verlichten de weg die wij moeten gaan. Maar wie zich dronken van nostalgie aan zo’n paal vastklampt, komt geen stap verder.
Willen we vrijheid, gelijkheid en solidariteit inhoud geven die ons in staat stelt het onrecht uit te bannen, de ongelijkheid te bestrijden en egoïsme en cynisme te vervangen door solidariteit, dan zullen we een heldere sociale en groene koers moeten kiezen. Op deze wijze hebben sociaal-democraten in een hele reeks Europese landen en steden het vertrouwen herwonnen van veel burgers en het mandaat gekregen die koers in beleid om te zetten.
De PvdA is in 1946 opgericht door drie verschillende politieke stromingen die de verstarde verhoudingen van voor de oorlog wilden doorbreken. Socialisten, vrijzinnigen en progressieve christenen vonden elkaar in de gedachte dat ze samen meer zouden kunnen bereiken dan alleen, dat mét elkaar beter zou uitpakken dat tégen elkaar.
Het duurde even voordat het zou slagen, oude vormen en gedachten sterven nu eenmaal een langzame dood, maar in de afgelopen bijna tachtig jaar heeft die nieuwe beweging een beslissende bijdrage geleverd aan het bouwen van Nederland als welvaarts- en verzorgingsstaat. We zullen nooit weten wat er zou zijn gebeurd als nostalgie en niet vooruitgangsgeloof de overhand had gehad in 1946, maar voortgezette progressieve verdeeldheid zou ook toen conservatieven in de kaart hebben gespeeld, zoveel is zeker.
De uitdagingen waar we nu voor staan zijn niet minder groot dan die in 1946, ook al doet onze hoogontwikkelde samenleving te vaak anders vermoeden. De steeds verdere versnippering van het politieke landschap maakt politieke sturing langzaam, halfslachtig, onduidelijk en steeds meer onnavolgbaar voor mensen.
De uitdagingen waarvoor we staan zijn zo groot en soms zo bedreigend dat grotere eenheid en doelgerichtheid bitter noodzakelijk zijn. De pandemie, de klimaatcrisis, de oorlog, toenemende ongelijkheid en afnemende bestaanszekerheid vormen samen een letterlijk ongekende uitdaging voor alle samenlevingen, ook de allerrijkste zoals de onze.
Van politiek en overheid zal meer worden gevraagd dan wij in generaties hebben meegemaakt. Dat betekent dat de relevantste politieke vraag nu moet zijn: hoe zorgen we ervoor dat we als samenleving geloofwaardige en toekomstgerichte oplossingen vinden voor de grote uitdagingen, zonder dat de wet van de sterksten daarbij gaat domineren?
De politieke versnippering in Nederland staat ons daarbij in de weg. Om te kunnen besturen moeten er zoveel kleuren worden gemengd dat er alleen nog maar een grijze pap overblijft waar burgers zich in afnemende mate door vertegenwoordigd voelen. Dit speelt conservatieve krachten, amoreel ‘managerialisme’ en radicale stemmen in de kaart.
Ten eerste, omdat het geloof in verandering verdwijnt, omdat werkelijke oplossingen uitblijven. Ten tweede, omdat het geloof in de waarde van vooruitgangsidealen verdampt, omdat ze te weinig en te zwak worden verkondigd. Ten derde, omdat toenemend ongenoegen zonder vooruitgang ertoe leidt dat protest van middel tot doel wordt verheven. De aantrekkingskracht van extreme personen en partijen neemt daardoor toe, niet omdat zij daadwerkelijke oplossingen bieden, maar omdat zij gehoor geven aan toenemende wanhoop.
We hebben een doorbraak nodig om het land vooruit te helpen. En zo’n doorbraak forceer je alleen met vereende krachten die geloven in vooruitgang en solidariteit. Door samen je schouders eronder te zetten.
Wij geloven dat verdergaande samenwerking, en zelfs verbinden met GroenLinks, die doorbraak kan zijn. Simpelweg, omdat je samen sterker staat. Wij realiseren ons dat zo’n stap lef vergt omdat je vertrouwde vormen loslaat en er allerlei praktische bezwaren en belemmeringen op de weg liggen. Maar ons diepe geloof in onze idealen en de noodzaak van realisatie daarvan in deze tijd, doet ons beseffen dat ons land onze gebundelde krachten nodig heeft.
Samen laten zien dat een samenleving mogelijk is die welzijn voor iedereen bereikbaar maakt zonder dat we de aarde onbewoonbaar maken. Die rechtvaardige herverdeling weer centraal stelt in politiek en maatschappelijk handelen. Die mensen voor een keuze stelt voor progressieve politiek en aldus ook bijdraagt aan de ontmaskering van de impliciete en helaas soms ook expliciete verdeel-en-heersbenadering van conservatieven.
Mensen die in de knel zitten of vrezen in de knel te komen moet een perspectief worden geboden, zodat ze niet meer kunnen worden opgezet tegen diegenen die er nog slechter voorstaan dan zij. Gezamenlijke belangen moeten weer helder in kaart worden gebracht, zodat het stoken van verdeeldheid op basis van kleur, achtergrond en religie veel minder kans krijgt.
Dit alles kan, maar daarvoor is het nodig dat progressief Nederland zich niet door nostalgie uiteen laat drijven, maar juist de krachten bundelt. Laten we daarom haast maken met de samenwerking, alleen zo kunnen we de doorbraak bereiken die nodig is om een vrije, rechtvaardige, open, democratische samenleving de slagkracht te geven die nodig is om alle uitdagingen met vertrouwen tegemoet te treden en om te buigen in kansen voor iedereen.
